راشیتیسم چیست؟
راشیتیسم یا بیماری نرمی استخوان در نتیجه کمبود شدید و طولانی مدت ویتامین د بروز می‌کند که منجر به نرم شدن و نیز ضعیف شدن استخوان‌ها در کودکان میشود.
ویتامین د به بدن کمک می‌کند تا کلسیم و فسفات جذب کند که البته کودکان به این دو ماده برای ساخته شدن استخوانهای قوی در بدنشان احتیاج دارند.
ویتامین د در واقع علیه بیماری راشیتیسم مبارزه می‌کند و بخصوص برای کودکان لازم و ضروری است. عوارض ناشى از این کمبود نه تنها براى کودکان، بلکه براى بزرگسالان نیز خطرناک است.
منابع مناسب خوراکی حاوی ویتامین د شیر و فرمول‌های غنی شده از این ویتامین هستند. همچنین مقدار توصیه شده برای مصرف این ویتامین به طور روزانه ۲۰۰ واحد بین‌المللی برای نوزادان و کودکان است. کودکانی که مقادیر کافی از این ویتامین را مصرف نمی‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به راشیتیسم هستند.
این ویتامین همچنین در جوانه گندم، شیر، کره تازه، پنیرهای چرب، زرده تخم مرغ، روغن مایع، روغن های مایع نباتی و ماهی وجود دارد.
ویتامین د از هوای آزاد، نور خورشید و اشعه ماورای بنفش نیز بدست می‌آید. این عوامل در برابر چربی طبیعی پوست بدن، تولید ویتامین د می‌کنند و به همین جهت نوزادی که در برابر هوای آزاد و نور آفتاب قرار نمی‌گیرد با وجودی که خوب تغذیه میشود، ممکن است به بیماری راشیتیسم مبتلا شود.
آکادمی اطفال آمریکا در این باره اعلام کرده است نوزادانی که مدت زیادی پس از تولد تنها از شیر مادر تغذیه می‌کنند، ممکن است نتوانند مقادیر کافی از این ویتامین را تنها از شیر مادر دریافت کنند؛ لذا این آکادمی توصیه می‌کند که این نوزادان باید پس از رسیدن به دو ماهگی حتما در کنار شیر مادر از مکمل‌های ویتامین د و یا از شیر غنی شده با این ویتامین در روز مصرف کنند.
از عوامل دیگری که به استثنای کمبود ویتامین د در بروز بیماری راشیتیسم دخیل هستند، می‌توان به دو عامل وراثت و نیز کمبود قرار گرفتن در معرض نورخورشید اشاره کرد.
خورشید اصلى ترین منبع تولید این ویتامین است. هورمون مرتبط با ویتامین د که در پوست وجود دارد. اشعه‌هاى فرابنفش نور خورشید را جذب کرده و سپس به سمت کبد و کلیه‌ها حرکت مى‌کند.
در مطالعه بر روى افرادى که در مناطق ابرى زندگى مى‌کنند، محققان به این نتیجه رسیده‌اند که ۲۰ تا ۶۰ درصد افراد بالاى ۵۰ سال با کمبود ویتامین د مواجه هستند.
علاوه بر این‌ها، بیماری مزمن کلیه یکی از عوامل مهم راشیتیسم در کودکان و استثومالاسی در بزرگسالان است زیرا کلیه‌های سالم نقش مهمی در متابولیسم ویتامین د دارند.
نشانه‌ها و علائم بیماری راشیتیسم عبارت از خمیدگی پاها، شکستگی پا و رشد ناقص، احساس درد در استخوانهای بازو، پا ،ستون فقرات و لگن، خمیدگی استخوان فقرات، خمیدگی استخوان لگن، شکل غیرطبیعی دندان‌ها، تاخیر در شکل گرفتن دندان‌ها، تسریع و افزایش پوسیدگی دندان‌ها فلج عضلانی، ضعف رو به پیشرفت و بالاخره تب و بی‌قراری به ویژه به هنگام شب است.
پزشک می‌تواند این بیماری را از طریق انجام آزمایشات خون به منظور اندازه‌گیری سطح کلسیم و فسفات و یا از طریق رادیوگرافی با اشعه ایکس از استخوانهای آسیب دیده تشخیص دهد.
اهداف درمان بیماری راشیتیسم عبارت از بهبود علائم بیماری و نیز اصلاح علت اصلی بروز بیماری برای جلوگیری از بروز مجدد آن است.
اگر این بیماری در حالی که کودک هنوز در سن رشد است درمان نشود، استخوان‌بندی بدن شکل غیرطبیعی به خود گرفته و کودک برای همیشه دچار کوتاهی قد میشود؛ اما اگر در همان دوران کودکی درمان شود اغلب حالت غیر طبیعی استخوان ها کاهش پیدا کرده و یا با گذر زمان به طور کلی از بین می‌رود.
علائم این بیماری با جایگزین کردن کلسیم، فسفر و یا ویتامین د که بدن با کمبود آن مواجه شده است امکان پذیر است.
به لحاظ بیولوژیکی همچنین برای درمان این بیماری می‌توان از مصرف شکل فعال ویتامین د برای افرادی که بدن آن ها در تبدیل این ویتامین به نوع فعال با مشکل مواجه است، بهره جست.
همچنین بخش دیگری از درمان این بیماری افزودن مواد خوراکی چون ماهی کبد و شیر غنی شده به رژیم غذایی بیمار است چراکه این مواد منابع غنی از ویتامین د هستند.
بهبودی طولانی مدت به درمان بیماری اصلی بستگی دارد. در موارد بسیار نادر ممکن است بیمار به درمان تا پایان عمر احتیاج داشته باشد.
بهبود تغییر غیر طبیعی شکل بدن معمولا با نگهداشتن بدن در یک وضعیت مناسب امکانپذیر است اما البته در برخی موارد که این تغییر شکل شدید است باید از روش جراحی استفاده کرد.
به طور کلی محققان توصیه می‌کنند که برای پیشگیری از کمبود ویتامین د بهتر است اجازه دهید که برای دقایقى نور خورشید به پوست بدنتان بتابد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که تابش نور خورشید می‌تواند تمام نیاز بدن را به ویتامین د تأمین کند. البته درست است که این روزها با توجه به بیماری‌های ناشی از قرار گرفتن به طور مستقیم در معرض نور خورشید این کار کمى خطرناک است، اما تنها برای چند دقیقه، این کار ساده ترین راه برای برطرف کردن نیاز بدن به ویتامین د است.
زندگى در آپارتمان‌ها و فضاهای بسته کاری، آلودگى هوا از مهمترین عواملی هستند که جذب ویتامین د را از طریق خورشید تقریبا به صفر مى رسانند و به همین دلیل بسیارى از ما با کمبود این ویتامین مواجه می‌شویم.
بدون نور خورشید، بدن ذخیره این ویتامین را به سرعت و تنها ظرف مدت چند هفته، به مصرف مى‌رساند.
بعلاوه دانشمندان امروزه، در حال بررسى تأثیر کمبود ویتامین د بر روى بیماری‌هایى مانند سرطان ، فشار خون، دیابت و پوکی استخوان هستند.
محققان با گذشت زمان به شواهدی دست پیدا می‌کنند که نشان می‌دهد علاوه بر نقش ویتامین د در جلوگیری از ابتلا به بیماری راشیتیسم این ویتامین نقش مهمى در تمام جنبه‌هاى مربوط به سلامت انسان دارد.
در عین حال متخصصان توصیه می‌کنند که افراد باید هر سال یک بار، خون خود را براى آگاهى از سطح ویتامین د موجود در آن آزمایش کنند.
به طور کلی راشیتیسم ( نرمی استخوان): یک بیماری استخوانی در بچه ها است که موجب ضعیف شدن استخوان، ایجاد پاهای پرانتزی و تغییر شکل در اندام ها می شود. این بیماری ارتباط تنگاتنگی با کمبود ویتامین دی دارد.
نرمی استخوان در کودکان یا بیماری ریکتز
راشیتیسم (نرمی استخوان) در کودکان یا بیماری ریکتز به علت کمبود ویتامین د ایجاد میشود حال آنکه کمبود ویتامین دِ عاملی در نارسایی معدنی شدن بافتهای استخوانی ِدر حال رشد نارسایی و بافتهای استخوانی رشد یافته است و استئومالاسمی حاصل آن میباشد.
علل ایجاد بیماری :
• کمبود ویتامین د در رژیم غذایی
• ناکافی بودن در معرض نورخورشید
• شیرخوارانی که پوست تیره دارند
• در مادران شیرده
• ضایعات کلیوی و کبدی
• اسهال مزمن
• استفاده از داروهای ضد تشنج و استروئیدی
• بیماران با التهاب روده ای
علائم بالینی دربیماران مبتلا به بیماری نرمی استخوان :
• احساس توپ پینگ پونگ با فشار دادن روی جمجمه ( کرانیوتاپس )
• وزن کم هنگام تولد
• ریکتزروزاری محل اتصال دنده به جناغ سنیه برجسته باشد
• استخوان مچ دست و مچ پا ضخیم شده
• افزایش عرق کردن
• نامتقارن بودن جمجمه و نرمی استخوان سر
• فونتال قدامی بزرگ میباشد
• جعبه ای شدن سر
• رشد دندانهای موقتی با تأخیر صورت می گیرد
• در استخوانی شدن دندانهای دائمی و خرابی دندان نقص وجود دارد
• سینه کبوتری
• ناهنجاری استخوانهای لگنی ، که در دختران موجب زایمانهای سخت می گردد .
• انحنای استخوانهای پا
• بدلیل اختلال در استخوانهای ستون فقرات ، لگنی و پا کوتاه قدی مشهود است.
منبع:پژوهشکده
دکتر مهدیس هاشمی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی