سیاتیک
شايع ترين علت بيماري سياتيك، بيرون زدگي ديسك بين مهره اي و فشار آن روي ريشه هاي عصبي است كه به آن فتق ديسك بين مهره اي نيز گفته مي شود. اغلب سابقه كمردرد در اين نوع بيماران ديده مي شود، اما بيشترين علامت اين بيماري درد در ناحيه اندام ها يعني پاهاست.
معمولا به دنبال برداشتن يك بار سنگين يا حركت ناگهاني، امكان خارج شدن ديسك هاي بين مهره اي به سمت راست و چپ و فشار وارد آوردن به عصب سياتيك (عصب طبيعي داخل بدن) و انتشار درد از ناحيه ديسك به سمت پا وجود دارد. بنابراين اگر ناگهان دچار دردي شديد كه از قسمت باسن يا پشت ران شما شروع شده و تا ساق پا ادامه مي يابد به احتمال زياد دچار اين عارضه شده ايد.
عوامل مستعدكننده درد سياتيك كدام است؟
جنس: اين بيماري معمولا در مردان به علت انجام كارهاي سنگين بيش از زنان ديده مي شود.
سن: تحليل رفتن ديسك هاي بين مهره‌اي در هر سني ممكن است رخ دهد اما معمولا اين درد بين گروه سني 25 تا45 ساله بيش از ساير گروه‌هاي سني ديده مي‌شود.
شغل: اشخاصي كه شغل شان به چرخش مكرر كمر نياز دارد و افرادي كه بارهاي سنگين حمل مي كنند بيش از ساير افراد دچار بيماري سياتيك مي شوند.
زندگي بدون تحرك: اين گونه زندگي كردن نيز موجب ضعيف شدن عضلات كمر و شكم شده و كمر ناپايدار مي شود. در نتيجه احتمال افزايش پارگي ديسك بين مهره اي وجود دارد.
فعاليت‌هاي فيزيكي: كساني كه براي مدت هاي طولاني مي نشينند يا يك زندگي راكد و كم فعاليت دارند نسبت به افراد فعال تر بيشتر مستعد ابتلا به بيماري سياتيك هستند.
بلند‌كردن نادرست اجسام: وقتي جسم سنگيني بلند مي كنيد، اگر به جلو خم شويد و جسم را برداريد خود را در معرض پارگي ديسك قرار مي دهيد. همچنين چرخيدن كمر هنگام بلند كردن اجسام احتمال پارگي ديسك را زياد مي كند.
آيا چاقي با ديسك كمر رابطه‌اي دارد؟
اضافه وزن باعث بيرون زدگي ديسك يا سياتيك نمي شود، اما يكي از راه هاي درمان بيماران سياتيك كاهش وزن است. در واقع كم كردن وزن، فشار وارد شده به ناحيه درد را كمتر مي‌كند.
آيا فاكتورهاي ژنتيكي در به وجود آمدن اين درد دخيل است؟
معمولا بيماري ها به دو نوع ژنتيكي و فاميلي تقسيم بندي مي شوند. گاهي در اذهان عموم مردم اين دو نوع به اشتباه گرفته مي شود. بيماري هاي ژنتيكي از ژن پدر و مادر به فرزند منتقل مي شود، در صورتي كه اين نوع بيماري ژنتيكي نبوده و ارتباط معنادار مشخصي بين اين دو موضوع وجود ندارد.
معمولا اين درد به علت ضعف عضلات يا بيماري هاي شغلي ايجاد مي شود؛ به عنوان مثال ممكن است پدري كارگر به علت برداشتن باري سنگين دچار اين بيماري شود و فرزند او نيز به علت ادامه كار پدر و برداشتن اجسام سنگين به درد سياتيك مبتلا شود.
چه موقع به پزشك مراجعه كنيم؟
درد خفيف سياتيك معمولا با كمي صبر و حوصله خود به خود از بين مي رود، اما اگر بيماري شما با كارهايي كه انجام داده ايد بهبود نيافت بايد به پزشك مراجعه كنيد.
درد سياتيك چگونه درمان مي‌شود؟
در هر درد سياتيكي ناشي از ديسك كمر اولين درمان پيشنهادي و موثرترين آنها درمان غيرجراحي است. اگر درمان غير جراحي جهت درمان سیاتیک نتواند در مدت مقرر مشكلات بيمار را كاهش دهد و سبب بهبود يا تسكين علائم شود، نياز به عمل جراحي پيدا مي شود. اما بيشتر درد‌هاي سياتيكي ناشي ازديسك كمر به درمان هاي غيرجراحي جواب مي دهند.
اين درمان ها نسبت به درمان هاي جراحي كم خطرتر، ارزان تر و با عوارض احتمالي كمتري هستند. همچنين درمان بيماران نيز به نوع بيرون زدگي ديسك آنان بستگي دارد. بيرون زدگي ديسك شامل پنج مرحله خفيف تا پيشرفته است.
اگر چنانچه ديسك هاي بين مهره اي از محل خود خارج شده و فشاري كه روي عصب وارد مي كنند در مرحله اول تا سوم باشد مي توان اين نوع ديسك را با درمان هاي غيرجراحي مانند مصرف دارو، استراحت، فيزيوتراپي، كاهش وزن، برنداشتن بارهاي سنگين و انجام ندادن حركت هاي ناگهاني برطرف كرد، اما اگر شدت بيرون زدگي ديسك شديد (مرحله چهار تا پنج) باشد، به طوري كه روي ريشه هاي عصبي فشار قابل توجهي وارد كند، بايد از طريق جراحي برطرف شود.
در عمل جراحي، محل ديسك شناسايي شده و با خارج كردن ديسك بيرون زده و همچنين آزاد كردن عصب سياتيك و برطرف كردن فشار غيرطبيعي روي عصب، درد ناحيه كمر يا پاي بيمار كم مي شود.
آيا منعي براي انجام ورزش و فعاليت هاي بدني بيماراني كه عمل جراحي كرده اند، وجود دارد؟
گاهي برخي به اشتباه تصور مي كنند بيماران مبتلا به ديسك كمر از انجام هرگونه فعاليت بدني معاف هستند. در صورتي كه بيماراني كه دچار درد و التهاب هستند تنها تا زمان بازيافتن مجدد سلامت خود از انجام هرگونه فعاليت بدني شديد و سنگين منع مي شوند و ورزش هايي مانند شنا و نرمش هاي ملايم و نرم براي اين افراد مانعي ندارد. در ضمن انجام ورزش هاي وزنه‌برداري و پرتاب ديسك به علت انجام حركت هاي چرخشي و برداشتن اجسام سنگين و تشديد درد منع شده است.
7 گام براي پيشگيري از سياتيك
براي اين‌كه دچار درد عصب سياتيك و انواع ديگر كمردرد نشويد، توصيه هاي زير را به كار ببريد:
1ـ اگر اضافه وزن داريد وزن خود را متعادل كنيد.
2ـ با كمك ورزش هاي مناسب مي توانيد عضلات شكم و كمر خود را تقويت كنيد.
3ـ اشياي سنگين را بسرعت و با يك حركت سريع و ناگهاني از روي زمين بلند نكنيد.
4ـ وضعيت بدني مناسبي داشته باشيد. آگاهي از اين‌كه چگونه درست بايستيد و نيز آشنايي با صحيح بلند كردن اجسام سنگين، تاثير زيادي در حفظ و نگهداري كمر شما دارد.
5 ـ كفش مناسب بپوشيد. بهترين كفش براي پيشگيري از كمردرد، كفش هايي با پاشنه 3ـ2 سانتي‌متر است. كفش هاي پاشنه دار يا تخت هر كدام به نحوي موجب كمردرد مي شود.
6 ـ درست بخوابيد. روش صحيح درست خوابيدن مي تواند درد سياتيك و كمر را كاهش دهد. به عنوان مثال اگر به پهلو مي خوابيد پاهاي خود را 10 تا20 درجه خم كنيد و بين دو زانو بالش كوچكي قرار دهيد يا اگر به صورت طاق باز مي خوابيد زير زانوي خود بالشي بگذاريد تا پاهاي شما خم نگه داشته شود.
7- در نهايت بايد توصيه كرد كمردرد را از بروز نخستين علائم جدي بگيريد و آن را پيگيري كنيد حتي اگر سياتيك نباشد.
منبع:شرکت ورزشی راین
دکتر مهدیس هاشمی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی