نكته
·
حدود 21 ميليون نفر در ايالات متحده مبتلا به استئوآرتريت
هستند و حدود 25% موارد ويزيت پزشكان عمومي ايالات متحده و نيمي از نسخه هايي كه
در آنها داروهاي ضد التهاب غير استروييدي به وسيله پزشكان اين كشور تجويز مي شود
به بيماري مزبور اختصاص دارد.
·
تخمين زده شده است كه در 85% افراد تا سن 65 سالگي شواهد
راديولوژيك استئوآرتريت به وجود مي آيد هرچند كه تنها در 60% از آنها نشانه هاي
بيماري يافت مي شوند. در ايالات متحده ، تعداد موارد بستري افراد به دليل ابتلا به
استئوآرتريت از 322000 نفر در سال 1993 به 735000 نفر در سال 2006 رسيده است.
·
استئوآرتريت،غضروف مفصلي را گرفتار مي كند. غضروف، بافتي
لغزنده است كه انتهاهاي استخوان ها را در مفصل مي پوشاند. غضروف سالم به استخوان
ها امكان مي دهد تا بر روي يكديگر به نرمي حركت كنند و نيز انرژي ناشي از شوك حركت
فيزيكي را جذب مي كند. در استئوآرتريت، لايه ي سطحي غضروف تجزيه مي شود و از بين
مي رود. در نتيجه، استخوان هاي واقع در زير غضروف بر يكديگر ساييده مي شوند و درد،
تورم و كاهش حركت مفصل به وجود مي آيد. با گذشت زمان، مفصل شكل طبيعي خود را از
دست مي دهد. همچنين خارها (spurs)
كه در واقع زايده هاي كوچك ناشي از رشد بيش از حد بافت استخواني هستند و استئوفيت
(osteophyte) نام دارند بر لبه هاي مفصل رشد مي
كنند. ممكن است ذرات ريزي از استخوان يا غضروف بشكنند و در داخل فضاي مفصل شناور
شوند و اين اختلال به ايجاد درد و آسيب ديدگي بيشتر بيانجامد.
آرتروز
چه نشانه ها و علايمي دارد؟
·
نشانه ي اصلي آرتروز ، درد حاد است كه موجب كاهش توانايي و
غالباً سفتي مي شود. درد معمولاً به شكل واضح (تيز) يا احساس سوزش در عضلات وتاندونها بيان مي شود. در استئوآرتريت ممكن است صداي ((ترق توروق)) مانندي كه به
آن crepitus گفته مي شود در زمان
حركت مفصل يا در لمس آن موجود باشد. Crepitus (واژه اي يوناني به معني ترق توروق،
يا صدايي شبيه خش خش ايجاد شده در هنگام مالش موها در بين انگشتان يا در زمان
ريختن نمك در آتش است). ممكن است اسپاسم عضله و انقباض در تاندون ها وجود داشته
باشد. گاهي مفاصل پر از مايع مي شوند.
نكته
·
آب و هواي مرطوب درد آرتروز را در بسياري از افراد مبتلا به
آن افزايش مي دهد.
·
آرتروز به طور شايع در مفاصل لگن (ران)، پاها، مهره ها (به
خصوص مهره هاي گردن و كمر) و مفاصل بزرگي كه وزن بدن را تحمل مي كنند (مانند سر
استخوان ران و مفصل زانو) و انتهاي انگشتان دست و پا ايجاد مي شود ولي از نظر
تئوري هريك از مفاصل بدن ممكن است دچار آن شوند. با پيشرفت استئوآرتريت، مفاصل
مبتلا بزرگتر به نظر مي رسند و سفت و دردناك مي شوند. درد آرتروز بر خلاف درد
بيماري آرتريت روماتوييد در طول روز و در اثر به كارگيري مفصل مبتلا بدتر مي شود.
·
ممكن است در مفاصل كوچكتري كه مبتلا به استئوآرتريت مي شوند
(مانند مفاصل انگشتان دست)، گره هاي استخواني سختي موسوم به گره هاي هبردن (Heberden,s nodes) بر روي مفاصل بين انگشتي دورتر از
كف دست و يا به نام گره هاي بوشارد (Bouchard,s
nodes) بر روي مفاصل بين انگشتي نزديك تر به كف دست به وجود بيايند. با
اينكه گره هاي مزبور الزاماً دردناك نيستند باعث محدوديت قابل ملاحظه ي انگشتان مي
شوند. ايجاد استئوآرتريت در انگشتان پا منجر به ايجاد تكمه ها (بونيون ها bunions) و در نتيجه، قرمزي و تورم انگشتان
پاها مي شود. اين تكمه ها در واقع بر جستگي هاي غير طبيعي در رويه ي داخلي سر
استخوان متاتارس و بخشي از پا، واقع در فاصله ي بين مچ و انگشتان پا كه از پنج
استخوان دراز تشكيل شده است) هستند.
نكته
·
آرتروز، شايع ترين علت ((آب آوردن زانو))، يعني تجمع مايع
بيش از حد در داخل يا اطراف مفصل زانو است.
·
افراد جوان تر هم ممكن است دچار آرتروز شوند ولي شيوع
بيماري در افراد مسن خيلي بيشتر است. قبل از 45 سالگي تعداد مردان مبتلا بيش از
تعداد زنان مبتلا است ولي پس از اين سن، خانم ها بيشتر از آقايان دچار آرتروز مي
شوند.
·
بر خلاف بعضي ديگر از انواع التهاب مفصلي (آرتریت)،
استئوآرتريت فقط مفاصل را گرفتار مي كند و اعضاي داخلي را مبتلا نمي سازد (به
عنوان مثال در بيماري آرتريت روماتوييد كه دومين فرم شايع التهاب مفصلي است علاوه
بر مفاصل، بعضي قسمت هاي ديگر بدن نيز گرفتار مي شوند و بيماري مزبور با تورم و
قرمزي مفاصل، احساس بيماري، خستگي و به طور ناشايع، تب همراه است.)
·
استئوآرتريت در بعضي از افراد پيشرفت سريعي دارد و در برخي
ديگر، نشانه هاي بيماري جدي ترند. دانشمندان از عوامل ايجاد اين بيماري بي اطلاع
هستند ولي تركيبي از عوامل، شامل افزايش وزن، فرايند افزايش سن، آسيب مفصلي ناشي
از ضربه و وارد آمدن استرس هاي شغلي و ورزشي را در بروز آن موثر مي دانند.
·
ناتواني حاصل از استئوآرتريت مي تواند موجب بيكاري و در
نتيجه، كمبود درآمد بيمار شود.
·
از عوارض استئوآرتريت مي توان به افسردگي ، اضطراب ، احساس
درماندگي، محدوديت فعاليت هاي روزمره، محدوديت شغلي و ناتواني در شركت در كارها و
مسئوليت هاي روزمره ي شخصي و خانوادگي نام برد. با اين حال اكثر فراد مبتلا به
استئوآرتريت مي توانند به زندگي فعال و سازنده ادامه دهند.
·
مصرف داروهاي مسكن، استراحت و ورزش ، برنامه هاي آموزشي و
حمايتي، يادگيري مراقبت از خود و بهداشت مناسب موجب توانايي بيمار براي انجام
كارهايش مي شوند.
·
با اينكه استئوآرتريت به طور شايع در اثر ضربه ايجاد مي شود
غالبا در چنر نفر از اعضاي يك فاميل بروز مي كند كه اين مسئله، استعداد ارثي
ابتلا به بيماري را مي سازد. در تعدادي از مطالعات نشان داده شده كه ميزان بروز
بيماري در بين خواهر و برادرها و به ويژه در دو قلوهاي همسان بيشتر است. به نظر مي
رسد حداكثر 60% موارد استئوآرتريت در نتيجه ي عوامل ژنتيكي ايجاد مي شوند. محققان
همچنين احتمال تاثير آلرژي ها، عفونت ها يا قارچ ها را در ايجاد استئوآرتريت در
دست بررسي قرار داده اند.
چگونه
مي توانيم بفهميم كه مبتلا به آرتروز هستيم يا نه؟
·
معمولاً آرتروز به آهستگي ايجاد مي شود. در اوايل بيماري، مفاصل
پس از فعاليت فيزيكي يا ورزش دچار درد مي شوند. آرتروز انگشتان دست از انواعي است
كه به نظر مي رسد داراي ويژگي هاي ارثي باشد و زنان بيش از مردان به آن مبتلا مي
شوند و در خانم ها به ويژه پس از يائسگی بروز مي كند. برجستگي هاي كوچك در مفاصل
انتهايي انگشتان دست (گره هاي هبردن) يا بر روي مفاصل مياني انگشتان دست (گره هاي
بوشارد) به وجود مي آيند كه قبلاً نيز به آنها اشاره شد. انگشتان ممكن است بزرگ و
دردناك و دچار سفتي و كرختي شوند. قاعده ي مفصل انگشت شست دست نيز به طور شايع
دچار آرتروز مي شود. آرتروز دست را مي توان با دارو، آتل يا گرمادرماني كاهش داد.
·
مفاصل زانو از نواحي اصلي تحمل وزن بدن هستند و به همين
دليل به طور بسيار شايع دچار استئوآرتريت مي شوند. آرتروز (مفاصل) زانو با درد،
سفتي و تورم همراه است و راه رفتن، بالا رفتن از پله و نشستن بر روي صندلي و
برخاستن از آن را با دشواري همراه مي سازد.
نكته
·
آرتروز زانو در صورت عدم درمان مي تواند منجر به معلوليت
بيمار شود.
مصرف
دارو، كاهش وزن، تمرينات ورزشي و استفاده از وسايل كمكي مانند عصا يا واكر مي
توانند درد و معلوليت ناشي از آرتروز زانو را كاهش دهند. در موارد شديد عمل جراحي
تعويض مفصل زانو مفيد مي شود.
·
آرتروز مفصل استخوان ران و لگن مي تواند موجب درد، سفتي و
معلوليت شديد شود. درد در ناحيه ي مفصل يا در كشاله ي ران، قسمت داخلي ران، باسن
ها يا زانوها احساس مي شود. استفاده از عصا يا واكر فشار وارد بر مفصل را كاهش مي
دهد. آرتروز مفصل مزبور موجب محدوديت در حركت و خم شدن مي شود و در نتيجه، كارهاي
روزمره مانند پوشيدن لباس و كفش دچار اشكال مي شوند. استفاده از دارو و انجام
تمرين هاي ورزشي به تسكين درد و بهبود حركت كمك مي كنند. در صورت شديد بودن درد و
بي تاثير بودن ساير روش ها، تعويض مفصل توصيه مي شود.
·
سفتي و درد گردن يا كمر در اثر آرتروز مهره ها ايجاد مي
شوند. ضعف يا كرختي بازو يا ساق پا نيز مي تواند بروز كند. درد بعضي از افراد
مبتلا با خوابيدن بر روي تشك سفت يا تكيه دادن بر بالش تسكين مي يابد. عده اي نيز
استفاده از گرمادرماني يا تمرين هاي ورزشي تقويت كننده ي عضلات كمر ئ شكم را مفيد
مي دانند. در موارد شديد ممكن است براي تسكين درد و برقراري عملكرد عضو، عمل جراحي
توصيه شود.
علايم
هشدار دهنده ي آرتروز
·
درد يكنواخت يا متناوب در يك مفصل
·
وجود سفتي در يك مفصل پس از برخاستن از بستر يا نشستن
طولاني
·
وجود تورم يا سفتي در يك يا چند مفصل
·
احساس خش خش يا صداي ساييده شدن دو استخوان بر روي يكديگر
·
گرمي، قرمزي يا حساس شدن ناحيه ي مبتلا احتمالاً ناشي از
آرتروز نيست و بايد علل ديگر، از جمله آرتريت روماتوييد به وسيله پزشك مشخص شوند.
·
تمام بيماران مبتلا به آرتروز دچار درد نمي شوند و در واقع
يك سوم افراد داراي شواهد راديولوژيك آرتروز دچار درد يا ساير نشانه هاي بيماري
هستند.
چند
نوع استئوآرتريت وجود دارد؟
·
2 نوع استئوآرتريت وجود دارد. نوع اول كه به آن استئوآرتريت
اوليه (primary) گفته مي شود، نوعي اختلال مزمن مرتبط
با سن است ولي ناشي از افزايش سن نيست زيرا اشخاصي وجود دارند كه حتي در دهه ي نهم
زندگي به علايم باليني يا عملكردي استئوآرتريت دچار نمي شوند. با افزايش سن، آب
داخل غضروف در اثر كاهش مقدار پروتئوگليكان كم مي شود و در نتيجه، قابليت كش ساني
(ارتجاع) غضروف كاهش پيدا مي كند. پروتئوگليكان ها اثر محافظت كننده دارند و فقدان
اين اثر رشته هاي كلاژن غضروف نسبت به تجزيه حساس مي شوند. التهاب كپسول مفصلي
اطراف نيز اگرچه به طور خفيف ممكن است روي دهد. اين اختلال در اثر آزاد شدن
محصولات تجزيه ي غضروف به داخل فضاي سينوويال روي مي دهد و سلول هاي مفروش كننده ي
مفصل تلاش مي كنند تا اين محصولات را از محل خارج نمايند. تشكيل استئوفيت ها (سيخك
ها) بر لبه هاي مفاصل، احتمالاً در تلاش براي همسان سازي سطوح غضروفي مفصل صورت مي
گيرد. اين تغييرات استخواني همراه با التهاب مي توانند با درد و معلوليت همراه
شوند.
در نوع دوم كه استئوآرتريت ثانويه (secondary) نام دارد، آسيب شناسي بيماري مشابه
نوع اول است ولي عوامل ديگري موجب بروز آن مي شوند كه عبارتند از :
§
اختلالات مادرزادي، مانند دررفتگي مفصل ران
§
ديابت
§
بيماريهاي التهابي (مانند بيماري پرتز، بيماري لايم) و تمام
انواع مزمن آرتريت (مثل التهاب مفاصل دنده اي – مهره اي ، نقرس و ارتريت
روماتوييد)
§
آسيب ديدگي مفاصل در اثر تصادف
§
عفونت مفصل مثلا در اثر تصادف يا ضربه
§
اختلالات هورموني
§
ناپايداري ليگامان
§
چاقي (به دليل وارد آمدن وزن اضافي بر مفاصل، به ويژه زانوها)
§
آسيب هاي ورزشي يا صدمات ناشي از كار (بعضي از ورزش ها
مانند دويدن يا فوتبال فشار زيادي بر مفاصل زانو وارد مي آورند. آسيب هايي كه منجر
به پارگي ليگامان ها مي شوند مي توانند به ناپايداري مفصل و در دراز مدت، ساييدگي
غضروف و سر انجام، استئوآرتريت بيانجامند).
§
بارداري
§
الكاپتونوري (نوعي اختلال ژنتيكي متابوليسم فنيل آلانين –
تيروزين)
§
هموكروماتوز (نوعي اختلال متابوليسم آهن همراه با ازدياد
رسوب آهن در بافت ها) و بيماري ويلسون (نوعي اختلال پيشرونده ي ارثي متابوليسم مس
كه با تجمع مس در كبد، مغز، كليه، قرنيه و مفاصل همراه است).
آرتروز چگونه تشخيص داده مي شود؟
·
تشخيص آرتروز به طور طبيعي به وسيله ي راديوگرافي صورت مي
گيرد كه در آن از دست رفتن غضروف، اسكلروزه شدن سطح زير غضروف، ايجاد كيست هاي زير
غضروفي در اثر ورود مايع سينوويال به داخل شكستگي هاي ميكروسكوپي تحت فشار، باريك
شدگي فضاي مفصلي بين استخوان هاي مفصلي و تشكيل خار (اسپور) استخواني (استئوفيت)
مشاهده مي شود. البته فيلم ساده ي راديوگرافي غالباً هماهنگي خوبي با يافته هاي
فيزيكي مفاصل مبتلا ندارند. روش هايي مانند MRI، آرتروسنتز (كشيدن مايع مفصلي و
آزمايش آن)، آرتروسكوپي در كنار بررسي دقيق مدت، محل و چگونگي نشانه هاي مفصلي و
ظاهر خود مفاصل موجب تشخيص مي شوند. هنوز روشي براي تشخيص مراحل زودرس و بالقوه
قابل درمان استئوآرتريت وجود ندارد. در معاينه، رفلكس ها و قدرت عضلاني كنترل مي
شوند. توانايي بيمار در زمينه ي راه رفتن، خم شدن و انجام فعاليت هاي روزمره نيز
مورد بررسي قرار مي گيرد. آزمايش خون به منظور رد ساير علل ايجاد كننده دردهاي
مفصلي ضرورت دارد.
آرتروز چگونه درمان مي شود؟
·
روند استئوآرتريت قابل شناسايي از نظر باليني غير قابل
بازگشت است و درمان معمول آن شامل درمان دارويي يا مداخله هاي ديگري است كه مي
توانند درد استئوآرتريت را كاهش دهند و در نتيجه عملكرد مفصل را بهبود بخشند.
·
درمان هاي محافظه كارانه مانند كنترل وزن، استراحت و ورزش
مناسب، و استفاده از ابزارهاي حمايتي مكانيكي معمولاً مفيد واقع مي شوند. در
آرتروز زانو، استفاده از زانوبند، عصا يا واكر در هنگام راه رفتن مفيد است. ورزش
منظم، در صورت امكان به صورت پياده روي و شنا توصيه مي شود. استفاده از گرماي
موضعي قبل از ورزش و به كارگيري كمپرس سرد پس از آن و نيز آرام سازي مي توانند به
تسكين درد و التهاب كمك كنند. گرما، اغلب به شكل مرطوب، التهاب و تورم را كاهش و
گردش خون را بهبود مي بخشد و تاثير موضعي دارد. كاهش وزن ، فشار وارد بر مفصل را كم
مي كند و پيشرفت آرتروز را به تاخير مي اندازد.
·
استامينوفن (پاراستامول، تايلنول) از داروهاي ضد درد است
ولي موجب كاهش تورم و التهاب مفصل نمي شود. اين دارو معده را تحريك نمي كند و بر
خلاف داروهاي ضدالتهاب غير استروييدي موجب عوارض جانبي دراز مدت نمي شود و تحقيقات
نشان داده اند كه در تسكين درد بسياري از بيماران مبتلا به استئوآرتريت به همان
اندازه ي داروهاي مزبور موثر است. افراد مبتلا به بيماري هاي كبدي، افرادي كه
مقدار زيادي الكل مي نوشند و اشخاصي كه از داروهاي رقيق كننده ي خون يا داروهاي
ضدالتهاب غير استروييدي استفاده مي كنند بايد در مصرف استامينوفن احتياط كنند.
بيماران مي توانند از انواع بدون نياز به نسخه ي اين داروها
(مانند آسپرين، آدويل، موترين IB،
آلو، كتوپروفن) يا انواع نيازمند نسخه ي آنها استفاده كنند. نحوه ي اثر داروهاي
ضدالتهاب غير استروييدي (غير كورتوني) يكسان است و همگي موجب رفع التهاب و تسكين
درد مي شوند. با اين حال هريك از اين گروه داروها از تركيب شيميايي متفاوتي
برخوردار است و اثر آن در بدن كمي با ديگري تفاوت دارد. اين داروها مي توانند موجب
تحريك معده يا با شيوع كمتر، باعث تاثير بر عملكرد كليه شوند. هرچه مدت استفاده از
داروهاي مزبور بيشتر شود، احتمال بروز عارضه ي جانبي خفيف تا شديد افزايش مي يابد.
NSAID ها را نمي توان همراه بسياري از
داروها مصرف كرد زيرا طريقه مورد استفاده قرار گرفتن يا حذف اين داروها از بدن را
تغيير مي دهند. NSAID
ها گاهي مشكلات جدي گوارشي از جمله زخم معده يا اثني عشر، خونريزي و سوراخ شدن
معده يا روده را سبب مي شوند.
نكته
افراد بالاي 65 سال، افراد سيگاري و اشخاص داراي سابقه ي
زخم يا خونريزي گوارشي بايد با احتياط از داروهاي ضد التهاب غير استروييدي استفاده
كنند.
·
داروهاي بازدارنده ي COX – 2 (سيكلواكسيژناز – 2)، ضدالتهاب هاي
غيراستروييدي جديدي هستند كه امروزه براي درمان آرتروز به كار مي روند. اين داروها
مانند ساير NSAID
ها موجب كاهش التهاب مي شوند ولي عوارض گوارشي كمتري دارند. البته اين داروها گاهي
عوارض ناخواسته ي خفيف تا شديدي ايجاد مي كنند كه از جمله ي آنها مي توان به ضعف،
اضطراب، عصبي شدن، افسردگي، گزگز اندام ها ، ظپش قلب، بي نظمي ضربان قلب، افزايش
فشار خون، سرگيجه، كاهش شنوايي، تاري ديد، آب سياه (گلوكوم)، تهوع، استفراغ،
يبوست، بي اشتهايي، خشكي دهان، سميت كليوي (نارسايي كليه)، كم خوني، خارش، قرمزي
پوست، حساسيت به نور، التهاب حلق و سرفه اشاره كرد. نارسايي كليه از عوارض مهم اين
گروه از داروهاست. از جمله ي اين داروها مي توان از سلكوكسيب (سلبركس)، والدكوكسيب
(بكسترا)، روفكو كسيب (ويوكس) نام برد.
نكته
·
داروهاي بازدارنده ي COX – 2 به ويژه در صورت مصرف دوز بالا خطر
بروز انفاركتوس قلبي و سكته ي مغزي را افزايش مي دهند. از اين رو، سازمان غذا و
داروي ايالات متحده، (FDA)
دو داروي والدكوكسيب و روفكوكسيب را از بازار دارويي جمع آوري كرده است.
·
ممكن است براي تسكين درد آرتروز از كرم ها و اسپري هاي ضد
درد نيز استفاده شود. از جمله مي توان به كرم كاپساييسين (كاپسين، زوستريكس) اشاره
كرد كه به صورت بدون نياز به نسخه قابل تهيه است و ماليدن روزي 3 تا 4 بار آن به
محل درد آرتروز، موجب تسكين درد مي شود.
·
تزريق كورتون ها به داخل مفصل مبتلا موجب تسكين موقت درد مي
شود. كورتون ها داروهاي هورموني ضدالتهابي پر قدرتي هستند كه به طور طبيعي (و با
مقادير كمتر) در بدن نيز توليد مي شوند.
نكته
·
استفاده از كورتون تزريقي به ميزان بيش از 2 يا 3 بار در هر
سال با عوارض همراه است و توصيه نمي شود.
منبع:برگرفته از کتاب کمردرد