مقدمه
گردن درد علامتی است که به علت فشارآمدن روی بافت نرم، استخوانها یا مفاصل گردن یا بافتهای اطراف آن پدید می آید. گاهی این علامت به علت یک بیماری زمینه ای در کل بدن ایجاد می شود.
گردن انعطاف پذیرترین قسمت ستون فقرات است و وزن سر را نیز تحمل می کند. عوامل بسیاری میتوانند سبب گردن درد شوند (نظیر وضعیت های نا مناسب گردن وبدن، ضربه، بیماری های
دژنراتیو ). بیماری هایی نظیر مننژیت و پلی میالژیا روماتیکا نیز گردن درد ایجاد می کنند .
گاهی می توان گردن درد را با داروهای مسکن عادی درمان کرد ولی در صورتیکه این درد بیش از 3-2 روز طول بکشد یا همراه علایم خطر باشد باید به یک متخصص مراجعه کرد .
در بسیاری از موارد- دارو، فیزیوتراپی و مانیپولاسیون ستون فقرات سبب درمان درد می گردند. درصد کمی از بیماران به جراحی نیاز دارند .
کلیات
گردن درد اختلال شایعی است که علل مختلفی دارد: وضعیت های نا مناسب بدن یا گردن، تصادفات و بیماری های دژنراتیو. گاهی گردن درد جزیی از یک بیماری دیگر است، مثلا فیبرومیالژی و مننژیت می توانند گردن درد ایجاد کنند .
گردن از هفت مهره تشکیل شده است که توسط عضلات، تاندون ها و رباط ها روی هم قرار گرفته اند. مهره بالایی و پائینی توسط یک بافت نرم غضروفی به نام دیسک از هم جدا می شوند. دیسک در افزایش تحریک پذیری و جذب ضربه نقش مهمی دارد .
اتصال مهره بالا و پایین علاوه بر دیسک از طریق مفاصل کوچکی به نام فاست نیز صورت می گیرد.
آسیب هر یک از ساختمان های گردنی میتواند سبب ایجاد گردن درد شود. گاهی این درد ظرف مدت کوتاهی و بدون دخالت خاصی بهبود می یابد ولی در برخی اوقات درمان آن به مداخله پزشکی احتیاج دارد.
در صورتیکه علایم زیر در گردن درد مشاهده شوند، مشاوره پزشکی الزامی است:
- گردن درد شدید پس از ضربه: در این موارد مشاوره با جراح مغزواعصاب ضروری است.
- گردن دردی که همراه با انتشار درد به یک یا هر دو دست (اندام فوقانی) باشد. در این موارد احتمال فشارروی ریشه های گردنی وجود دارد. گزگز و مورمور دست نیزمی تواند بیانگر این بیماری باشد.
- کاهش قدرت: ضعف در دست یا پا می تواند بیانگر ضایعه نخاعی باشد .
- اختلال کنترل ادرار یا مدفوع : این مشکل نیز احتمال آسیب نخاع را مطرح می کند.
بهتر است برای درک بهتر، گردن دردها را به دو دسته تقسیم کنیم:
الف) گردن دردی که به سایر قسمت ها انتشار می یابد.
ب) گردن دردی که منشا آن در سایر قسمت هاست.
گردن دردی که به سایر قسمت ها نیزانتشار می یابد
رادیکولوپاتی گردنی (آسیب ریشه های نخاع گردنی): معمولا به علت
آرتروز یا در رفتگی دیسک ایجاد می شود. در این موارد علاوه بر درد گردنی، انتشار درد به یک یا هر دو دست همراه احساس برق گرفتگی یا گزگز و مورمور نیز وجود دارد .
تنگی کانال نخاع گردنی: تنگی سوراخ های بین مهره ای سبب فشار روی ریشه های نخاعی می گردند. علایم آن شبیه رادیکولوپاتی گردنی است .
ناپایداری مهره های گردنی: می تواند درد وعلایم رادیکولوپاتی و نیزعلایم فشار روی خود نخاع (اختلال ادراری– مدفوعی) ایجاد کند .
درگیری فاست ها: سبب درد گردن می گردد که معمولا به ناحیه بین دو کتف، شانه ها و بازوها انتشار می یابد .
گردن دردی که منشا آن در سایر قسمت ها است
ممکن است درد مفصل فک، گوش، میگرن یا شانه به گردن انتشاریابد.
علل گردن درد
آسیب یا اختلال در هر یک از ساختمان های آناتومیک گردن منجمله عضلات، تاندون ها، رباط ها، مهره ها، دیسک ها و اعصاب گردنی و فاست ها می تواند سبب ایجاد درد شود .
هر یک از عوامل زیر می تواند منشا درد گردنی باشد .
فشار عضلانی: استفاده بیش از حد از عضلات گردنی می تواند سبب فشار عضلانی و درد گردنی شود. رانندگی طولانی مدت یا مطالعه با گردن خمیده می تواند سبب این درد شود. در این شرایط معمولا عضلات پشت گردن دچار درد می شوند .
ضربه: انعطاف پذیری گردن زیاد است و وزن سر را نیز تحمل می کند، همین مساله سبب آسیب پذیری آن می گردد. در مواردی که ضربه از پشت به شخص وارد شود ( مثلا اتومبیلی از عقب به یک اتومبیل دیگر برخورد کند) سر شخص ابتدا به جلو و سپس به عقب می رود و آسیب شلاقی ایجاد می کند که هم دردناک است و هم می تواند سبب آسیب نخاع گردد .
آرتروز: مفاصل گردن نیز نظیر سایر مفاصل بدن با افزایش سن دچار تخریب (آرتروز) می گردند که می تواند دردناک باشد .
بیماری های التهابی مفاصل (آرتریت ): نظیر روماتیسم مفصلی و اسپوندیلیت آنکیلوزان می توانند مفاصل گردن را نیز درگیر کرده، درد ایجاد کنند .
اختلالات دیسک بین مهره ای: با افزایش سن بتدریج دیسک های بین مهره ای آب خود را از دست می دهند و خشک می شوند . وقتی دیسک خشک می شود، ارتفاعش کم می شود و فاصله بین مهره بالا و پائین آن کاهش می یابد ( آنچه به اشتباه بین عامه مردم به فاصله افتادن بین دو مهره معروف شده است، درحقیقت کاهش فاصله بین دو مهره است)، مجموع عواملی که درباره آنها صحبت شد می توانند سبب رادیکولوپاتی گردنی ودرد بعلت اختلال دیسک شوند .
تنگی کانال گردنی: درباره آن توضیح داده شد .
بیماری های عفونی: عفونت های مغز، نخاع و ستون فقرات نظیر مننژیت، آنسفالیت، دیسکایتیس می توانند سبب درد و نیز علایمی از قبیل تب، لرزو...شوند . درمان این بیماری ها باید به سرعت انجام گیرد و گرنه می توانند سبب عوارض بسیار شدید می شوند .
فیبرومیالژی: یک بیماری مزمن است که سبب دردهای عضلانی – استخوانی می گردد. خستگی و افسردگی نیز در این بیماری ها بسیار شایع هستند. با توجه به توضیحات داده شده مشخص می شود که گردن درد نیز در این بیماری دیده می شود .
سندرم درد میوفاسیال: یک اختلال مزمن عضله و بافت اطراف آن است ( که به فاسیا معروف است). سبب درد مزمن در یک قسمت از بدن می شود. در همین وب سایت توضیحات بیشتری در مورد آن داده شده است .
پلی میالژی روماتیکا: یک بیماری التهابی است که سبب درد در گردن، شانه ها و مفاصل ران می گردد.
پوکی استخوان (اوستئوپوروز): عبارتست از کاهش تراکم استخوانها. معمولا در اوایل این بیماری هیچگونه درد و مشکلی وجود ندارد، ولی با پیشرفت آن به تدریج مهره ها دچار شکستگی های میکروسکوپی شده درد ایجاد می کنند، در صورت در گیری مهره های گردنی، درد گردن به وجود می آید.
بیماری پاژه استخوانی: بیماری ای است با علت نامشخص که سبب اختلال در مراحل ترمیم و جذب استخوان و افزایش غیرعادی تراکم آن و درد می گردد .
بررسی های تکمیلی
پزشکان برای تشخیص علت گردن درد ابتدا به شرح حال بیمار توجه می کنند و سپس معاینه کاملی از وی به عمل می آورند. گاهی همین روش برای آغاز درمان بیمار کافی است ولی گاهی لازم می شود که تست های تکمیلی نیز درخواست شود. شایع ترین تست های مورد استفاده در تشخیص علت گردن درد عبارتند از :
رادیوگرافی ساده: اختلالات مهره های گردنی را نشان می دهد.
میلوگرافی: در این روش، مقداری ماده حاجب اشعه ایکس را وارد مایع مغزی-نخاعی می کنند و سپس عکس هایی با اشعه ایکس می گیرند. می توان با آن فشار روی ریشه های نخاعی را بررسی کرد .
دیسکوگرافی: ماده حاجب به داخل دیسکی که احتمال می رود منشا درد باشد تزریق می شود، اگر تشخیص درست باشد، رنگ آمیزی دیسک به صورت غیرعادی خواهد بود و درد گردن نیز تشدید می یابد .
سنجش تراکم استخوانی: برای بررسی وضعیت تراکم استخوان صورت می گیرد. دقیق ترین روش آن تکنیکی است به نام دگزا .
ام آر آی: روش خاصی است برای تشخیص و درمان بیماری های نخاع و ریشه های آن
سی تی اسکن: روش خاصی است برای بررسی دقیق مهره ها و کانال نخاع .
اسکن استخوان: مقداری ماده رادیواکتیو به بیمار تجویزمی گردد، پس از مدتی با دوربین های خاص مقدار آن را در استخوان ها و بافت های بدن بررسی می کنند .
الکترودیاگنوز(نوارعصب و عضله): روشی است برای بررسی فشار روی ریشه های نخاع. به عبارت بهتر، باید گفت که وقتی ام آرآی فشار روی ریشه را نشان می دهد، ممکن است این فشار از نظر بالینی اهمیت نداشته باشد، در این جا با انجام نوارعصب وعضله می توان ازشدت فشار وارد بر ریشه های نخاعی مطلع شد .
روش های درمان گردن درد
داروهای ضد درد مانند انواع مسکن ها.
فیزیوتراپی: عبارتست از استفاده از گرما، سرما، اولتراسوند، ماساژ یا تجویز ورزش
مانیپولاسیون: عبارتست از حرکات حساب شده و کاملا تخصصی روی ستون فقرات که توسط کایروپراکتورها، اوستئوپات ها و متخصصین طب فیزیکی انجام می گیرد .
تزریقات خاص: گاهی تزریق در نقاط خاصی از گردن یا تزریق مواد کورتنی به داخل مایع مغزی نخاعی یا بلوک و بیحس کردن مفاصل فاست مورد نیاز است .
بی حرکتی کوتاه مدت: گاهی پزشک ناچار است با تجویز گردن بند طبی و محدود کردن حرکات گردن، درد را کاهش دهد. حداکثر مدت مجاز استفاده از آن 5-3 روز است .
سایرروش ها: گاهی- خصوصا درگردن درد مزمن، مشورت روانپزشکی و استفاده از تکنیک های شناختی – رفتاری ضروری است .
جراحی در موارد خاص لازم است.
اصولا درمان درد، شامل دو مرحله است :
1) کاهش درد و التهاب: معمولا توسط دارو و گاهی فیزیوتراپی های خاص انجام می گیرد .
2) مرحله توانبخشی: دراین مرحله با تجویز ورزش های خاص، قدرت و انعطاف پذیری عضلات را افزایش می دهند و با توصیه های بهداشتی احتمال عود درد را کاهش می دهند .
روشهای پیشگیری از گردن درد
یکی از شایع ترین علل گردن درد، وضعیت نامناسب بدنی است . در ذیل توصیه هایی برای پیش گیری از گردن درد ارائه شده:
- صاف بنشینید به نحوی که گردن در وضعیت خنثی (به هیچ سمتی خم نشده باشد) قرارگیرد.
- درهنگام کارودرفواصل منظم به خود استراحت دهید. کار کردن طولانی مدت با کامپیوتریا رانندگی درازمدت سبب فشار آمدن به عضلات گردن میشود .
- به صورت صحیح بنشینید: صندلی خود را به صورتی تنظیم کنید که مانیتورشما مختصری از خط دید پائین ترقرارگیرد و زانوها قدری ازمفصل ران بالاتر باشند (زیرپایتان یک چهار پایه کوچک بگذارید)
- صندلی باید حتما دسته داشته باشد.
- هیچوقت گوشی تلفن را بین گردن و شانه نگه ندارید.
- حتما ورزش های کششی و قدرتی را بطور منظم انجام دهید.
- عضلات نگهدارنده گردن را نیز باید تقویت کنید (عضلات شانه ها و قفسه سینه)
- هیچوقت به شکم نخوابید زیرا سبب آسیب ستون فقرات گردنی می شود. به پشت یا پهلو بخوابید. با لش شما باید ازقوس گردنی شما محافظت کند.
- هیچوقت در رختخواب مطالعه نکنید.
- هرگز کیف سنگین را برای مدت طولانی روی یک شانه حمل نکنید . بهتر است از کوله پشتی استفاده کنید.
دکتر مهدیس هاشمی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی